9. JMD-T-459

Titel                                    Novus XVII Inferioris Germaniae provinciarum typus

Jaartal                                 1617

Maker / uitgever                 Petrus Kaerius

Gebied                                Zeventien Provinciën

Techniek                             Kopergravure, gekleurd

Maten                                 38 x 50 cm

Verso                                  Belgii sive Inferioris Germaniae, tekst in Latijn, pag. nr. 5

Deze kaart komt uit de Latijnse editie van de atlas Germania Inferior van Petrus Kaerius.

De kaart van de Zeventien Provinciën heeft een karakteristieke vorm met het westen boven. Op deze wijze kon het kaartbeeld efficiënt op het blad papier met liggend formaat worden gedrukt.

Dat de Noordzee prominent bovenaan staat, benadrukt bovendien op symbolische wijze de belangrijke positie die de Nederlanden innamen op het gebied van zeevaart, handel en visserij. De schaal van de kaart is circa 1 : 870.000.

Kaerius was een knap graveur, die graag mooi versierde kaarten maakte. Zo heeft hij de Noordzee boven in de kaart verlucht met diverse zeilschepen die de vlag in top hebben. De kleurige kompasroos  trekt de aandacht. Geheel rechts zwemmen twee walvissen. Hij maakte strakke, smaakvolle cartouches. Op deze kaart flankeren twee zwierige mythologische figuren (links Mars en rechts Hermes) de tekstcartouche rechtsboven. Linksboven nam hij het Franse koninklijke wapen op met het onderschrift Gallia.

Uitgebreide informatie

Wanneer we spreken over kaarten van de XVII (Zeventien) Provinciën hebben we het eigenlijk over de oude Nederlanden. Keizer Karel V droeg dit gebied in 1555 over aan zijn zoon Filips II. Het omvatte zeventien gewesten die ruwweg het gebied omvatten van het huidige Nederland, België en Luxemburg. Het gebied raakte door de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) verdeeld. Dat betekende het einde van de overzichtskaarten van het gebied dat we tegenwoordig als de Benelux zouden omschrijven. Er zijn bijzonder fraaie kaarten van de Zeventien Provinciën gemaakt, waaronder de zogenaamde Leo Belgicus (een kaart in de gedaante van een staande leeuw)  en versies met prachtige randen met stadsgezichten en klederdrachten.

De graveur van onze decoratieve kaart van de Nederlanden is Pieter van den Keere. Zoals gebruikelijk zette hij zijn naam in Latijnse vorm om en signeerde zijn kaarten met Petrus Kaerius.

Kaerius werd in 1571 in Gent geboren. In 1584 verliet zijn familie om godsdienstige redenen de Spaanse Nederlanden en vestigde zich in Londen. Van zijn zwager Joducus Hondius (1563-1612), die ook als vluchteling in Londen woonde en werkte, kreeg hij een opleiding als graveur. In 1593 verhuisde de familie naar Amsterdam, waar Kaerius actief bleef als kaartenmaker. Hij was eerst gevestigd op het Rokin, later in de Kalverstraat in het huis In den onseeckeren tijd. Als graveur, globemaker en uitgever was hij het meest actief in de periode tussen 1600 en 1625. Hij maakte o.a. een Caert-Thresoor op klein formaat en daarna een reeks afzonderlijke kaarten. Hij werkte ook met Hondius samen bij het vervaardigen van wandkaarten, o.a. van Europa, de Zeventien Provinciën en van de wereld. Hij gaf stadsgezichten uit in meerdere bladen van bijvoorbeeld Utrecht, Keulen, Amsterdam en Parijs.

De atlas Germania Inferior is één van de mooiste die ooit in de Nederlanden gemaakt is. Het is ook de eerste grootbladige atlas van de Nederlandse gewesten. Petrus Kaerius publiceerde de atlas in 1617, met tekst door Petrus Montanus (1560-1625) die ook een zwager van Hondius was.

Het werk is opgedragen aan de Staten-Generaal der Verenigde Provinciën. Alle kaarten hebben een grafische schaal en in de rand aanduiding van lengte en breedte. Na de eerste uitgave met Latijnse tekst werd ook een versie in het Frans uitgegeven (1622).

Het overlijdensjaar van Petrus Kaerius is niet precies bekend. Men veronderstelt dat dit rond 1646 was.

De kaart van de Zeventien Provinciën heeft een karakteristieke vorm met het westen boven. Op deze wijze kon het kaartbeeld efficiënt op het blad papier met liggend formaat worden gedrukt.

Dat de Noordzee prominent bovenaan staat, benadrukt bovendien op symbolische wijze de belangrijke positie die de Nederlanden innamen op het gebied van zeevaart, handel en visserij. De schaal van de kaart is circa 1 : 870.000.

Kaerius was een knap graveur, die graag mooi versierde kaarten maakte. Zo heeft hij de Noordzee boven in de kaart verlucht met diverse zeilschepen die de vlag in top hebben. De kleurige kompasroos  trekt de aandacht. Geheel rechts zwemmen twee walvissen. Hij maakte strakke, smaakvolle cartouches. Op deze kaart flankeren twee zwierige mythologische figuren (links Mars en rechts Hermes) de tekstcartouche rechtsboven. Linksboven nam hij het Franse koninklijke wapen op met het onderschrift Gallia.

Abraham Ortelius nam een bijzondere versie van de Zeventien Provinciën op in zijn atlas Theatrum Orbis Terrarum . Hij zette zijn decoratieve kaart in een ovale vorm met de vier windstreken in rolwerkornament in de hoeken. De karakteristieke Hollandse kustlijn ligt aan de bovenzijde van de kaart met het noordwesten boven. Naast Groeninge en Dam vermeldt hij ook Baffelt (Baflo), Beem (Bedum), Kanthers (Kantens), Wedde en  Apel (Ter Apel).