8. JMD-T-462
Titel Groninga Dominium
Jaartal 1617
Maker / uitgever Petrus Kaerius
Gebied Groningen met Westerwolde
Techniek Kopergravure, gekleurd
Maten 37 x 48 cm
Verso Regio Groningana , Latijnse tekst, met pag. nrs. 91 en 92
Deze kaart komt uit de bekende atlas van Petrus Kaerius, Germania Inferior, uit het jaar 1617.
De gegevens voor deze kaart van Groningen in Germania Inferior ontleende Kaerius aan de handgetekende kaart van Christiaan Sgroten. Dat betekent dat hij ook de niet bestaande waterloop dwars door het Hogeland overnam, die op de kaart van Mercator is te vinden. Midden onder is de titel Groninga dominium samen met een schaalstok afgebeeld. Volgens P. Wijk is dit de eerste keer dat deze naam (vertaald: Groninger gebied) op een kaart wordt gebruikt. In de linker onderhoek staan een man en vrouw in streekdracht te poseren, met het onderschrift Groeningi. Rechts boven trekt een stadsgezicht van Groningen de aandacht, opgenomen in een cartouche met rolwerk. Het stadsgezicht is ontleend aan de bekende Beschrijvinghe Van Alle De Nederlanden… door Ludovico (Luigi) Guicciardini, een Italiaan die in Antwerpen werkzaam was.
Uitgebreide informatie
Pieter Van den Keere (1571- circa 1646) werd in 1571 te Gent geboren. De Latijnse versie van zijn naam, Petrus Kaerius, vermeldde hij op zijn kaarten. Toen hij dertien jaar oud was verhuisde hij samen met zijn zuster om godsdienstige redenen naar Engeland en vestigde zich in Londen. Hij reisde samen met Jodocus Hondius (1563-1612) die later met zijn zuster trouwde. Van deze Hondius leerde hij het vak van graveur. In 1593 verhuisde de familie naar Amsterdam, waar Van den Keere, alleen of in samenwerking met Hondius, zijn kartografisch werk voortzette. Hij vestigde zich aan het Rokin als graveur en uitgever en begon aan een succesvolle carrière. Zo maakte hij in 1595 een grote wandkaart van Europa en produceerde hij tien kaarten, bestemd voor een werk van de bekende ontdekkingsreiziger Willem Barentsz over de Middellandse Zee. Hij graveerde een Caert-Thresoor op klein formaat en liet daarna een reeks afzonderlijke kaarten verschijnen. Hij werkte ook met Hondius samen bij het vervaardigen van wandkaarten, onder andere van Europa, de Zeventien Provinciën en de wereld. Ook werd hij bekend door zijn stadsgezichten, bijvoorbeeld van Amsterdam en van Parijs.
Zijn allerbelangrijkste werk is echter zijn atlas Germania Inferior, de eerste atlas op folio formaat van de Nederlanden die in Amsterdam tot stand kwam. Deze atlas der Zeventien Provinciën heeft een tekst van Petrus Montanus (ca 1560-1625), die eveneens een zwager van Hondius was. Het werk is opgedragen aan de Staten-Generaal der Verenigde Provinciën. De 25 kaarten in de atlas zijn fraai gegraveerd en rijk gedecoreerd. Toch heeft de atlas maar drie drukken gekend. Kaerius verkocht zijn koperplaten al in 1623 aan Claes Jansz Visscher (1582-1657). Visscher liet de platen ongewijzigd maar voegde zijn naam toe met de nieuwe jaren van uitgave.
De gegevens voor deze kaart van Groningen in Germania Inferior ontleende Kaerius aan de handgetekende kaart van Christiaan Sgroten. Dat betekent dat hij ook de niet bestaande waterloop dwars door het Hogeland overnam, die op de kaart van Mercator is te vinden. Midden onder is de titel Groninga dominium samen met een schaalstok afgebeeld. Volgens P. Wijk is dit de eerste keer dat deze naam (vertaald: Groninger gebied) op een kaart wordt gebruikt. In de linker onderhoek staan een man en vrouw in streekdracht te poseren, met het onderschrift Groeningi. Rechts boven trekt een stadsgezicht van Groningen de aandacht, opgenomen in een cartouche met rolwerk. Het stadsgezicht is ontleend aan de bekende Beschrijvinghe Van Alle De Nederlanden… door Ludovico (Luigi) Guicciardini, een Italiaan die in Antwerpen werkzaam was.
De kaartversie die C.J. Visscher in 1621 drukte van zijn verworven koperplaat van Kaerius is ook in de Van Diepen-collectie aanwezig. (JMD-T-463) .Visscher drukte de kaart af in verschillende uitgaven van zijn atlas Belgium sive Germania Inferior. Hij graveerde zijn naam net rechts van de titelcartouche en verwijderde de naam van Kaerius. Verder is alleen het bladnummer, 23, verschillend.
De kaart van Kaerius is handgekleurd met felle kleuren. Het zuurstokroze, mintgroen en geel is enigszins door het papier getrokken en zichtbaar aan de achterkant. De waterpartijen zijn afgezet met een scherpe donkerblauwe kleur. De Dullart met zijn grillige verloop en eilandjes trekt hierdoor extra aandacht. In het midden het opschrift Anno 1277. Zijn hier door tempeest de Zee ingebroocken, zijnde 33 dorpen geheel Verdroncken. De namen van een aantal eilandjes zijn aangegeven en verwijzen naar verdronken kerkdorpen of buurtschappen: Jarde, Utbeerte, Blinken en Garmede. Bij de eerste stormvloed van 1277, op 13 januari, bezweek de Eemsdijk bij Jansum. Een nog veel heviger springvloed op Eerste Kerstdag van dat jaar spoelde de nog gebrekkig herstelde dijk volledig weg. Hierdoor raakte een groot deel van Reiderland voor langere tijd overstroomd en ontstond hier de Dollard.