losse berichten
Podcast NDE ‘Paulus en De Nijs’
In de tweewekelijkse podcastserie van het Netwerk Digitaal Erfgoed ‘Paulus en De Nijs op reis’ trekken netwerkredacteur Ronald de Nijs en journalist Kirsten Paulus door Nederland.
Ze spreken twaalf erfgoedprofessionals met inspirerende verhalen over digitaal erfgoed. In de achtste aflevering vertelt Hillebert Siemensma, registrator bij de Jan Menze van Diepen Stichting, over zijn successen, missers en dromen.
aankoop uniek Pronk bord
Recent heeft de Jan Menze van Diepen Stichting een fraaie schotel kunnen aankopen uit het beroemde Pronk-eetservies van de Fraeylemaborg. Dit bord werd aangeboden op een veiling in Brugge door een Friese verzamelaar. Door deze verwerving kan voor het eerst weer een onderdeel van het kostbare servies worden getoond in de Fraeylemaborg.
Tot 1971 was er een uniek Pronk-servies in de Fraeylemaborg aanwezig, maar in dat jaar werd het verkocht bij Mak van Waay in Amsterdam. Dit uitgebreide eetservies kwam uit China, maar was gedecoreerd met een voorstelling van de Nederlandse kunstenaar Cornelis Pronk (1691-1759). Pronk kreeg van de Verenigde Oost-Indische Compagnie de opdracht om Lees verder
Einde van de Pieter Koerts
Schip de Seute Deern gezonken in Bremerhaven.
In de Van Diepen collectie komt een bijzondere aquarel voor van een aangemeerd zeilschip.
Het gaat om de driemaster de Pieter Koerts aangemeerd in de haven van Delfzijl.
Het schip de Pieter Koerts is in 1964 geschilderd door Johan Dijkstra (1896-1978).
Waarschijnlijk kort voor het schip vertrok naar Bremerhaven.
objectnummer: JMD-A-007
Opschrift: R.o. : Pieter Koerts ’64
Maker: Dijkstra, Johan (1896-1978)
Signatuur: L.o. : JOHAN DIJKSTRA
Datering: R.o. : 1964
Techniek: aquarel
Maten: 51 x 67
Het onderstaande is een nieuwsbericht van RTV noord van november 2019 en geschreven door Reinder Smith, Verslaggever RTV Noord.
Cornelis Pronk kraantjeskan
De Jan Menze van Diepen stichting heeft een Chinees famille rose kraantjeskan met “parasoldames” aangekocht van unieke kunsthistorische waarde en met bijzondere zeggingskracht. Het object, uit circa 1738, is van uitzonderlijke kwaliteit met een internationale betekenis. Het is daarmee een belangrijke toevoeging voor zowel de collectie van de stichting als voor de Collectie Nederland.
Paleis Huis ten Bosch geschilderd vanaf de tuinzijde
Dit schilderij gemaakt door J.J. Destree (1827-1888) heeft een originele voorstelling. Paleis Huis ten Bosch in Den Haag is geschilderd vanaf de tuinzijde, met het zicht schuinsweg op de oostgevel. Het laat het paleis zien ten tijde van koningin Sophie (1818-1877), de eerste echtgenote van koning Willem III. Zij woonde hier het grootste deel van het jaar, na haar (geheim gehouden) scheiding van tafel en bed in 1851.
Destree schilderde het paleis met een heldere belichting, en vergrootte de ruimtelijke werking van het park door het diagonale zicht op het huis en de coulisachtige opbouw van de rododendronstruiken. In het park wandelt een in het wit geklede vrouw (wellicht de koningin?) met aan haar zijde een hondje. Lees verder
Kleurenlitho Corneille
In de Van Diepencollectie bevindt zich een sprankelende kleurenlitho van de bekende kunstenaar Corneille.
Corneille Guillaume Beverloo werd geboren in het Belgische Luik, uit Nederlandse ouders. Van jongs af aan signeerde hij met zijn voornaam. “Ik vond het te pretentieus om mijn achternaam te zetten onder wat ik gemaakt had.”
Hij woonde en werkte in Luik tot 1939, in Haarlem tot 1940, en volgde daarna in Amsterdam tegelijk met Karel Appel lessen aan de Rijksacademie. Een reis naar Boedapest in 1947 had blijvende invloed op zijn werk. Hij leerde er onder andere de geschriften en het werk van Paul Klee en Joan Miró kennen. Hij maakte daarna reizen naar vele landen, o.a. in Afrika en Amerika. In deze reizen zocht hij de tegenstelling tussen cultuur en natuur, de spanning tussen beschaving en het primitieve. Vanaf 1950 woont en werkt hij in Parijs. Lees verder
Sfeervol riviergezicht van Martin van Waning
Dit riviergezicht van Martin van Waning (1889-1972) is maar klein, maar maakt indruk door zijn levendige uitstraling. Er is een stadssilhouet zichtbaar aan de horizon, we weten niet om welke stad het gaat. De horizon is zeer laag en geeft alle ruimte aan een fraaie wolkenlucht met doorbrekend zonlicht, dat in de verte de bebouwing helder doet oplichten. Lees verder
JMD-T-449
Titel Oost ende West Vrieslandts beschrijvinghe. Utriusque Frisiorum Regionis
Noviss: Descriptio
Jaartal 1568
Maker / uitgever Abraham Ortelius
Gebied Groningen, Friesland, Drenthe, Oost-Friesland en een deel van
Overijssel
Techniek Kopergravure, gekleurd
Maten 34 x 50,7 cm
Verso Le pays de Frise, Franse tekst, met rechtsonder pag. nr. 48
Deze kaart komt uit de bekende atlas Theatrum Orbis Terrarum van Abraham Ortelius, die vanaf 1570 in Antwerpen werd uitgegeven.
De stad Groningen ligt centraal op onze kaart, als een spin in een web van kanalen en rivieren. Het Reitdiep verbond de stad met de zee, het Damsterdiep liep via Delfzijl naar het Eemsgebied. Het Hoendiep stroomde naar het westen. Ook het Hoorndiep (de Drentse A) en het Scutendiep (de rivier de Hunze) zijn aangegeven.
In het oosten is de Dollard nog een groot meer met daarop afgebeeld een aantal bekoorlijke zeilschepen. Het dorp Midwolda met zijn Gryze vrouwen klooster lag in die tijd vlak aan het water. Het klooster is er niet meer, maar in de huidige tijd ligt Midwolda opnieuw aan het water nu de Blauwe Stad in het Groninger land is gerealiseerd.
Westerwolde ligt in het zuidoosten en werd gezien als een gebied met een eigen achtergrond. De kaartkleurder heeft in de kleurkeuze dit gebied dan ook bij het Duitse achterland betrokken (Westphalie Pars, deel van Westfalen).
In het noorden valt de lange rechte rij van Waddeneilanden op. Van Scellinck (Terschelling) tot Wangeroge zijn maar liefst 13 eilanden weergegeven met daartussen ook de namen van de stroomgaten.
Uitgebreide informatie Lees verder
JMD-T-446
Titel Frisia Occidentalis
Jaartal 1579
Maker / uitgever Sibrandus Leo, Joachimus Hopperus, Abraham Ortelius
Gebied Groningen zonder Westerwolde, Friesland
Techniek Kopergravure, gekleurd
Maten 36,5 x 50 cm
Verso Frisia Occidentalis , Latijnse tekst, pag. nr. 46
De kaart van Sibrandus Leo werd door Abraham Ortelius vanaf 1579 opgenomen in zijn fameuze atlas Theatrum Orbis Terrarum. Onze versies cat. 2 en cat. 2c vermelden Ioachim Hopperus in de inzet (D. Ioachimus Hopperus describebat). Deze verwijzing komt in de atlas van Ortelius vanaf 1595 voor. Vanwege de fraaie afbeelding van een pauw, links van de inzet net boven de naam Assen, is de populaire benaming van deze kaart de Pauwenkaart.
De titel is Frisia Occidentalis, oftewel West-Friesland. Tegenwoordig denken we bij deze omschrijving aan Noord-Holland, het gebied tussen Alkmaar en Enkhuizen, maar vroeger werd deze benaming in Noord-Nederland gebruikt voor het Friese gebied ten westen van de Dollard. De graafschap Oost-Friesland ontstond in 1464 en wordt later op kaarten aangeduid als Frisia Orientalis.
De kaart van Sibrandus Leo laat de huidige provincies Friesland en Groningen zien, maar dan zonder Westerwolde. Dat laatste gebied maakte geen deel uit van Stad en Lande van Groningen. Pas in 1619 kocht de Stad Groningen de heerlijkheid Westerwolde, dat altijd een geïsoleerd gebied was geweest.
Uitgebreide informatie Lees verder
JMD-T-407
Titel Groningen en Ommelanden
Jaartal 1725
Maker / uitgever Frans Halma
Gebied Groningen met Westerwolde
Techniek Kopergravure, gekleurd
Maten 44 x 32 cm
Verso Blanco
Deze kaart komt voor in: Toneel der Vereenigde Nederlanden, Frans Halma, Leeuwarden, 1725
Groningen en Ommelanden is een veel voorkomende kaart, die gewaardeerd werd door zijn overzichtelijke gegevens. Een fraaie cartouche linksonder zorgt bovendien voor een aantrekkelijke uitstraling. Hier zijn een drietal figuren afgebeeld met agrarische producten, geflankeerd door schapen en een koe. Het wapen van de provincie Groningen voltooit het landelijke tafereeltje.
Het is niet bekend wie verantwoordelijk was voor deze kaart, maar de maker heeft veel ontleend aan een uitgave van Nicolaas Visscher uit circa 1685. De drukker van Groningen en Ommelanden was Frans Halma (1653-1722). Deze werkte als drukker en uitgever eerst in Utrecht en daarna in Amsterdam. In 1701 werd hij drukker van de universiteit van Franeker.
JMD-T-426
Titel Groninga, opulenta, populosa (……..)
Jaartal 1575
Maker / uitgever Georg Braun en Franz Hogenberg
Gebied Stad Groningen
Techniek Kopergravure, gekleurd
Maten 32,5 x 44 cm
Verso Groningen, Latijnse tekst, pag. nr. 31
Deze vogelvluchtkaart komt uit het tweede deel van de stedenatlas Civitates Orbis Terrarum van Braun en Hogenberg. Het is de oudste gedrukte kaart van de stad Groningen.
We noemen het een vogelvluchtkaart en geen plattegrond, omdat de gebouwen in opstand zijn getekend. We zien de stad als het ware vanuit het standpunt van een hoog vliegende vogel.
Groningen heeft hier de omvang van de late middeleeuwen. Deze was vooral in de jaren 1469 tot 1471 tot stand gekomen, met nog een uitbreiding aan de zuidzijde. De zestiende eeuw kende veel onrust en er werd steeds gewerkt aan de verbetering van de vestingwerken. Op deze kaart zien we dan ook een zwaar versterkte stad, met wallen, muren, dwingers en poorten.
Het meest opvallende element ligt rechts op de voorgrond: aan de zuidkant trekt een vijfhoekige citadel de aandacht. Alva werd in 1567 landvoogd van de Nederlanden en oefende een schrikbewind uit in het opstandige gebied. In 1568 kwam hij naar het Noorden om orde op zaken te stellen. De stad Groningen moest haar sleutels afstaan en de wapens inleveren. Alva gaf opdracht voor de bouw van een citadel. De Spanjaarden wilden van hieruit de stad Groningen beheersen. Deze “dwangburcht” lag tussen de Herepoort en de Oosterpoort, ongeveer op de plek van het huidige Hereplein. Het opschrift op de kaart (binnen de muren van de burcht) luidt: Arx Nova (nieuwe burcht).
Uitgebreide informatie Lees verder
JMD-T-431
Titel A description of the sea-coastes of East Frysland with all their bankes
sandes and bekons
Jaartal 1588
Maker / uitgever Lucas Jansz. Waghenaer, Joannes van Doetecum
Gebied Waddengebied Groningen en Oost-Friesland
Techniek Kopergravure, gekleurd
Maten 32,5 x 60 cm
Verso A most exact description of the sea coasts of Friseland, pag. XXIII
Deze kaart komt uit de Spiegel der Zeevaerdt, de Engelse uitgave uit 1588.
De kaart heeft het zuid-zuidoosten boven en we zien Groningen dus als het ware op de kop.
De Noordzeekust is te zien van Ameland en Wierum in het westen tot aan Helgoland (Heijlighe landt) en de Jadeboezem in het oosten. De Waddeneilanden zijn met de duinen in vogelvlucht afgebeeld aan de onderkant van de kaart. Van geheel links Wangeroog tot rechts Schiermonnikoog en een gedeelte van Ameland. Bovendien toont Waghenaer de eilanden aan de bovenzijde in profiel, zoals ze zich vertonen aan de zeeman die er naartoe vaart. Het eiland Bosch helemaal rechtsboven toont nauwelijks verhevenheden en ziet eruit als een lichtblauwe golf. Ook vallen de droogvallende gronden of wadden (Opt Wadt) op en de zeegaten. De belangrijkste zeegaten, die van de Eems en de Lauwers, zijn aangegeven met lodingen en bakens. Ze leidden naar de voornaamste zeehavens in deze regio, Emden en Groningen.
Uitgebreide informatie Lees verder
JMD-T-430
Titel Nieuwe caerte waerinne vertoont wordt de gantsche vaert van
Amsterdam over de Watten tot de stadt Hamborch toe.
Jaartal 1634
Maker / uitgever Henricus Hondius
Gebied Noordzee, Zuiderzee en Waddengebied
Techniek Kopergravure, gekleurd
Maten 44,5 x 50,5 cm
Verso Description du canal ou embouchure nomme de Watten, Franse tekst
Deze zeekaart geeft een schat aan informatie over het kustgebied van Noord-Nederland en Noord-Duitsland. De vaarroute vanaf Amsterdam loopt via de Zuiderzee en het Waddengebied door tot aan de Hever bij Hamburg. Aan de kust van de Noordzee is links nog net Scheveningen aangegeven.
Zeekaarten spreken tot de verbeelding omdat ze oorspronkelijk bedoeld waren om aan boord te gebruiken. De informatie op dergelijke kaarten kon de veiligheid van een schip met bemanning bepalen. Kennis van kusten en zeegaten was ook van groot belang voor handel en politiek. De eerste gedrukte zeemansgidsen met zeilaanwijzingen en kaarten van kustwateren verschenen aan het eind van de zestiende eeuw. Het vroegste voorbeeld is de Spieghel der Zeevaerdt van Lucas Janszoon Waghenaer die in 1584 verscheen. Al snel kwam er een flinke productie op gang, waarbij Amsterdam vanaf het begin van de zeventiende eeuw een belangrijke rol speelde.
Zeemansgidsen waren vaak op goedkoop papier gedrukt en werden aan boord in weer en wind gebruikt. Ze zijn daarom relatief zeldzamer dan de zee-atlassen, waaruit deze kaart van Hondius afkomstig is. Een zee-atlas werd in de zeventiende en achtiende eeuw gemaakt voor handelaren en verzamelaars en bevatte een fraaie ingebonden verzameling zeekaarten. Deze kaarten bleven droog en waren ook nog eens gedrukt op luxe papier. Geen wonder dat daarvan meer bewaard zijn gebleven!
Uitgebreide informatie Lees verder
JMD-T-429
Titel Afbeeldinge der Stadt Groningen met de omliggende fortressen
Jaartal 1652
Maker / uitgever Egbert Haubois, Salomon Savery, Samuel Pieman, Hendrik Doncker
Gebied Stad Groningen
Techniek Kopergravure, ongekleurd
Maten 46 x 56 cm
Verso Blanco
Deze fraaie stadsplattegrond uit 1652 is een coproductie geweest van Egbert Haubois (delineavit, heeft getekend) , Salomon Savery (sculpsit, heeft de plaat gesneden) en Samuel Pieman (excudit, heeft de kaart vermenigvuldigd). Op het exemplaar van de Van Diepen Stichting is onderaan het adres toegevoegd van drukker Hendrick Doncker te Amsterdam.
De kaart wordt ook wel “de kleine Haubois’ genoemd.
De kaart van Haubois is wellicht de bekendste plattegrond van de stad Groningen, die in latere eeuwen steeds weer werd nagevolgd. Tot de invoering van het kadaster in de 19de eeuw was deze kaart maatgevend, er was geen beter uitgangspunt te vinden.
De vesting heeft al de nieuwe uitleg naar het westen en het noorden. Samen met de zo belangrijke aangepaste vestinggordel werd deze in de eerste helft van de 17de eeuw gerealiseerd. De Publique huysen en Gasthuysen zijn aangegeven en rechtsonder staat een explicatie van Straten, Poorten, Steeghen, gangen en weeghen.
Uitgebreide informatie Lees verder
JMD-T-462
8. JMD-T-462
Titel Groninga Dominium
Jaartal 1617
Maker / uitgever Petrus Kaerius
Gebied Groningen met Westerwolde
Techniek Kopergravure, gekleurd
Maten 37 x 48 cm
Verso Regio Groningana , Latijnse tekst, met pag. nrs. 91 en 92
Deze kaart komt uit de bekende atlas van Petrus Kaerius, Germania Inferior, uit het jaar 1617.
De gegevens voor deze kaart van Groningen in Germania Inferior ontleende Kaerius aan de handgetekende kaart van Christiaan Sgroten. Dat betekent dat hij ook de niet bestaande waterloop dwars door het Hogeland overnam, die op de kaart van Mercator is te vinden. Midden onder is de titel Groninga dominium samen met een schaalstok afgebeeld. Volgens P. Wijk is dit de eerste keer dat deze naam (vertaald: Groninger gebied) op een kaart wordt gebruikt. In de linker onderhoek staan een man en vrouw in streekdracht te poseren, met het onderschrift Groeningi. Rechts boven trekt een stadsgezicht van Groningen de aandacht, opgenomen in een cartouche met rolwerk. Het stadsgezicht is ontleend aan de bekende Beschrijvinghe Van Alle De Nederlanden… door Ludovico (Luigi) Guicciardini, een Italiaan die in Antwerpen werkzaam was.
Uitgebreide informatie Lees verder
JMD-T-459
9. JMD-T-459
Titel Novus XVII Inferioris Germaniae provinciarum typus
Jaartal 1617
Maker / uitgever Petrus Kaerius
Gebied Zeventien Provinciën
Techniek Kopergravure, gekleurd
Maten 38 x 50 cm
Verso Belgii sive Inferioris Germaniae, tekst in Latijn, pag. nr. 5
Deze kaart komt uit de Latijnse editie van de atlas Germania Inferior van Petrus Kaerius.
De kaart van de Zeventien Provinciën heeft een karakteristieke vorm met het westen boven. Op deze wijze kon het kaartbeeld efficiënt op het blad papier met liggend formaat worden gedrukt.
Dat de Noordzee prominent bovenaan staat, benadrukt bovendien op symbolische wijze de belangrijke positie die de Nederlanden innamen op het gebied van zeevaart, handel en visserij. De schaal van de kaart is circa 1 : 870.000.
Kaerius was een knap graveur, die graag mooi versierde kaarten maakte. Zo heeft hij de Noordzee boven in de kaart verlucht met diverse zeilschepen die de vlag in top hebben. De kleurige kompasroos trekt de aandacht. Geheel rechts zwemmen twee walvissen. Hij maakte strakke, smaakvolle cartouches. Op deze kaart flankeren twee zwierige mythologische figuren (links Mars en rechts Hermes) de tekstcartouche rechtsboven. Linksboven nam hij het Franse koninklijke wapen op met het onderschrift Gallia.
Uitgebreide informatie Lees verder
JMD-T-511
10. JMD-T-511
Titel Fraeylemaborg in de 18de eeuw
Jaartal 1937
Maker / uitgever Anco Wigboldus
Techniek Inkt en aquarel
Maten 49 x 65.5 cm
De Fraeylemaborg in Slochteren is in eerste aanleg al meer dan zeven eeuwen oud. Het sobere steenhuis dat reeds voor 1300 werd gebouwd werd in latere eeuwen uitgebreid tot een romantisch kasteel. De huidige kenmerken van het borggebouw dateren vooral uit het einde van de 18de eeuw. Ook het park heeft een lange ontwikkeling doorgemaakt. Van de aanleg in Franse stijl is onder meer de centrale zichtas bewaard gebleven die vanaf de borg 1,3 km lang is. Rond 1800 werd het park geleidelijk aangepast aan de Engelse landschapsstijl. Het vogelvluchtzicht van de Fraeylemaborg door Anco Wigboldus (1900-1983) geeft de Franse geometrische aanleg van het park weer. Met grote precisie tekende hij de centrale en diagonale assen, de kaarsrechte rijen bomen en heesters en de ronde vijvers. Wigboldus gaf het huis weer zoals we dat kennen van de bekende borgenkaart van Coenders. De borg heeft stijlvol versierde gevels, torentjes en een poortgebouw bij de ophaalbrug. De boerderij aan de linkerkant van het voorplein heeft het koetshuis als symmetrische tegenhanger.
Uitgebreide informatie Lees verder
Totale Oranjegekte
Instellingsnaam: Jan Menze van Diepen Stichting
Inventarisnummer: JMD-OR-0001
Objectnaam: Doek
Titel en korte beschrijving: Doek ter gelegenheid van de inhuldiging van Wilhelmina in 1898
Verwervingstrefwoord: Aankoop
Verworven van: Onbekend
Verwervingsdatum: Onbekend
Standplaats: Depot Fraeylemaborg
De achttienjarige Wilhelmina van Oranje-Nassau wordt in 1898 ingehuldigd als koningin van Nederland. Haar vader Willem III overlijdt in 1890 en tijdens zijn regering is de populariteit van het vorstenhuis gedaald tot een dieptepunt. Een aantal jaren is zijn tweede vrouw Emma regentes. Moeder en dochter reizen samen het hele land door om kennis te maken met het volk.
Dat is een uitstekend plan en men krijgt weer vertrouwen in Oranje-Nassau. Dus breekt een enorme feestvreugde uit in 1898. Men organiseert volksfeesten, straten en steden worden versierd, kranten geven feestbijlages uit en schoolkinderen krijgen een Oranje-kadootje. Het bedrijfsleven zorgt voor een grote hoeveelheid feestproducten, zoals kalenders, spelletjes, bekers, borden en doeken. Alles met een afbeelding van de jonge koningin!
Socialist Domela Nieuwenhuis protesteert tegen die Oranjegekte: “Oranje schoeisel, onderbroeken, hemden, zakdoeken met het portret van Hare Majesteit (waar dus het vuil op terecht komt!) kousebanden en Oranjemiddelen ter voorkoming van grote huisgezinnen, voorwaar ‘t is om te spuwen!” Maar hij is een uitzondering in de feestvreugde. Deze oranje jubileumdoek toont Wilhelmina in het midden, daaronder haar vader Willem III en haar moeder Emma.
Gepassioneerde verzamelaar
Bij de Fraeylemaborg is een grote kunstcollectie aanwezig, verzameld door Jan Menze van Diepen (1905-1994). Hij wordt geboren in Waterhuizen aan het Winschoterdiep, in een familie die druk is met scheepsbouw.Hij begint al op jonge leeftijd kunst te kopen, het verzamelen zit hem in het bloed. In ruim vijftig jaar brengt hij ruim 9.000 kunstobjecten bij elkaar en in 1978 richt hij een stichting op om dit geheel te beheren.
Hij heeft een brede belangstelling. Hij is dol op Aziatisch porselein, houdt van historische topografische kaarten, maar koopt ook graag beeldende kunst van vooral Groninger kunstenaars. Ons vorstenhuis, het Huis Oranje-Nassau, heeft zijn bijzondere interesse en hij verzamelt ruim 2.500 historieprenten op dat gebied.
Dit portret is geschilderd door J. H. Eversen (1906-1995), een kunstenaar die in Engeland een grote reputatie heeft op het gebied van stillevens. Deze zeer fijn uitgewerkte stillevens zijn geïnspireerd door het werk van de grote Hollandse 17e-eeuwse meesters als Willem Heda en Pieter Claesz. Vanaf 1955 woont en werkt Eversen in Ede.
De prachtige lichtval en de subtiele weergave van de gelaatstrekken zetten Van Diepen goed neer. Het portret dateert uit 1975 en Eversen schildert het ter gelegenheid van de zeventigste verjaardag van de verzamelaar.
Japans pronkstuk met smaakmakers
Inventarisnummer: JMD-P-2456
Objectnaam: Tafelporselein
Titel en korte beschrijving: Japans tafelstuk, een schotel met vijf schenkkannetjes
voor olie, azijn en soja, en een zoutvat
Datering: 1e kwart 18e eeuw
Deze zeldzame set van Imari porselein is zonder meer het pronkstuk op de eettafel. Het is gemaakt in Japan in het eerste kwart van de achttiende eeuw. Op een grote schotel staan vijf schenkkannetjes en een zoutvat.
Op elk daarvan staat in een cirkel een grote letter. De A staat voor azijn, de O voor olie en de S voor soya. Alles wat nodig is om de maaltijd extra smaak te geven! De kannetjes staan veilig in een ingebakken ringetje op de grote onderschotel. Ook handig is het hoge holle stam in het midden, daarmee kan je het plateau voorzichtig optillen.
Komplete sets als deze komen weinig voor en hebben meestal slechts plaats voor vier kannetjes. Bijzonder zijn ook de twee schenkkannetjes met een S, voor soja. Vanaf 1737 handelt de Verenigde Oostindische Compagnie officieel in sojasaus, maar in de eeuw daarvoor bestellen Nederlanders het al privé. En deze smaakmaker is blijkbaar populair als in 1746 het beroemde kookboek De volmaakte Hollandse keuken meid een recept opneemt om soja te maken: “Soja, zo goed als die uit Oost-Indien komt, hoe men die maaken zal.”
Ets van Rembrandt
Ets en tegendruk
In de collectie van de Jan Menze van Diepen Stichting is een opmerkelijke prent te vinden.
Deze prent is een latere gespiegelde reproductie van de oorspronkelijk ets van Rembrandt van Rijn.
Rembrandt van Rijn (1606-1669) is wellicht de beroemdste kunstenaar ter wereld. Minder bekend is dat hij niet alleen schilderde met olieverf, maar dat hij ook een meesterlijke etser was. Met verbazingwekkende kracht graveerde hij tafereeltjes uit het alledaagse leven, portretten, Bijbelse verhalen en romantische landschappen.
In een tentoonstelling in het Koetshuis van de Fraeylemaborg waren vanaf 1 juni 2014 tot 12 oktober 2014 vierendertig etsen van Rembrandt te zien. Ze kwamen uit de collecties van het Groninger Museum en uit de privéverzameling van kunstenaar Henk Helmantel. De prent uit de Van Diepencollectie maakte ook deel uit van deze expositie.
Lees verder
Godfried Bomans en Oranje-keramiek
De zeldzame combinatie Godfried Bomans op Oranje-keramiek is gevonden door een van de leden van het Godfried Bomans Genootschap.
Bij het speuren in onze online database kwam een treffer naar voren van een bord met een tekst van de schrijver Godfried Bomans.
Het gaat om een bord gemaakt ter ere van de geboorte van Willem-Alexander.
Hierop staat de randtekst;
“een schakel méér in d’oude band, geeft nieuwe vreugd in ‘thele land”.
Het bord is geproduceerd bij Plateelbakkerij Schoonhoven, nr.51 , voor de Koninklijke militaire Bond Pro Rege.
panotest
Cornelis Pronk en de Parasoldames
In de Van Diepencollectie bevinden zich een aantal interessante borden met daarop een afbeelding van de “parasoldames”.
De “parasoldames” zijn genoemd naar de bekende voorstelling, ontworpen door de kunstenaar Cornelis Pronk (1691–1759) die deze op bestelling voor de VOC vervaardigde.
Rijksmuseum RP-T-1967-18
Twee originele tekeningen met dit decor worden bewaard in het Rijksmuseum Amsterdam.
Pronck tekende een chinoiserie, gebruik makend van Oosterse elementen die hij op eigen wijze combineerde. Ook de insecten op de achterzijde zijn conform zijn tekening. Lees verder
Ming kom
Een grote porseleinen Ming-kom van ‘Kraak’ type, met diep afgeronde kanten vanuit een korte, rechte voet. Met een licht geschulpte rand.
JMD-P-3120
Het interieur van de kom is geschilderd in onderglazuur kobalt blauw met centraal een grote karper springend uit schuimende golven.
De zijkanten zijn versierd met een afbeelding van de ‘drie vrienden van de winter”: de den, de prunus en de bamboe.
De buitenkant van de kom toont een continue rivierlandschap met aan een zijde daarvan twee literati en een bediende. Deze zijn afgebeeld in een bootje onder een zeven laags pagode.
De andere kant toont een processie van figuren onder leiding van drie ambtenaren, gevolgd door een groep van zes dienaren met paraplu’s, een theeservies, picknickmanden, een fornuis en een Qin (luit) gewikkeld in een doek.
Een rechthoekig paneel met een gedicht scheidt de twee scènes.
Twee andere groepen van vijf tekens, die samen een rijmend couplet vormen, zijn willekeurig geschreven tussen de rotsen en gebouwen aan de linkerkant van de boot.
‘Kraak’ porselein, een soort van Chinees export porselein, hoofdzakelijk vervaardigd tijdens het Wanli bewind (1563-1620) tot ongeveer 1640, was een van de eerste Chinese export producten naar Europa en komen in grote hoeveelheden voor.
Het wordt verondersteld te zijn vernoemd naar de Portugese schepen (carracks), waarin het porselein werd vervoerd vanuit China.
Gezien het feit dat deze grote kom royaal is gedecorrerd met Chinese karakters die de Europeanen zou niet hebben kunnen ontcijferen, lijkt het waarschijnlijk dat de kom werd gemaakt voor de binnenlandse markt of voor export naar Japan, waar inderdaad dit porselein werd gevonden.
Het gedicht geschreven op de zijkant van de kom is een verkorte versie van het beroemde Noordelijke Song gedicht Chi bi fu (Rhapsody on Red Cliff) door Su Shi (1037-1101).
De lijn van het gedicht kan worden vertaald als:
‘Voortzetting van de vijf-honderd-jaar-geleden begonnen reis,
De stromende rivier en (weerkaatsend) maanlicht nog steeds in verbinding met de hemel,
Slingerend in de nacht met de maan stijgend boven de Dong Berg,
net als de herfst in het Renyu jaar (in het verleden) ‘.
De inscriptie wordt ondertekend Da Xue Shi, wat letterlijk vertaald ‘Grand Scholar’ is, maar deze titel moet worden geïnterpreteerd als die van een senior adviseur van het keizerlijk hof.
De twee regels rijmen couplet kunnen worden vertaald als:
‘De mens op reis in het rijk, en Berg uit de lucht gevallen’.
Inscripties van het gedicht van de ‘Red Cliff’ zijn meestal te vinden op porselein dat ten minste twee tot vier decennia later gemaakt is, zoals een blauw en wit diepe kom van ca.1620-1644 in de collectie van het British Museum, dat is gedecoreerd met een veel langere versie van het gedicht.
Er is geen enkel ander Kraak porseleinen stuk met dit specifieke onderwerp bekend, waardoor deze prachtige, vrij geschilderde kom met een minutieus gedetailleerde decoratie mogelijk uniek is.
nieuwe aankoop
Schotel in de vorm van een blad op een rotsachtig voetstuk.
Aan de blaadjes kleine restauraties.
Interessant is het kommetje in de vorm van een perzik waar waarschijnlijk soya geserveerd werd.
Soyasaus was een artikel dat al in de 17e eeuw regelmatig door de VOC werd meegenomen uit Japan en kennelijk in Nederland gebruikt werd.
Inhuldiging Willem-Alexander
Op 30 april 2013 werd prins Willem-Alexander ingehuldigd als Koning van Nederland.
Deze bijzondere gebeurtenis ging gepaard met ceremonieel en tradities en vond plaats in de Nieuwe Kerk te Amsterdam.
In de Van Diepencollectie bevinden zich vele prenten en objecten rond de voorgaande troonswisselingen in de 19de en 20ste eeuw.